Bệnh thần kinh là gì? Cách phân biệt bệnh thần kinh với bệnh tâm thần

Bệnh thần kinh là nhóm bệnh lý liên quan đến sự tổn thương hoặc rối loạn của hệ thần kinh, gây ra nhiều vấn đề về vận động, cảm giác, trí nhớ và thậm chí đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, không ít người vẫn thường nhầm lẫn giữa bệnh thần kinh và bệnh tâm thần, dẫn đến việc chậm trễ trong chẩn đoán cũng như điều trị. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết bệnh thần kinh là gì, những bệnh lý thần kinh thường gặp và cách phân biệt rõ ràng với bệnh tâm thần để bảo vệ sức khỏe hiệu quả hơn.

1. Bệnh thần kinh là gì?

Bệnh thần kinh (Neurological disorders) là tập hợp các rối loạn xảy ra do sự bất thường trong cấu trúc hoặc chức năng của hệ thần kinh. Hệ thần kinh của con người bao gồm:

• Hệ thần kinh trung ương: gồm não và tủy sống, chịu trách nhiệm điều khiển hầu hết hoạt động sống của cơ thể.
  Hệ thần kinh ngoại biên: là các dây thần kinh kết nối não và tủy sống với cơ, da và các cơ quan khác.

Khi một phần của hệ thần kinh bị tổn thương, thông tin truyền dẫn trong cơ thể bị gián đoạn hoặc sai lệch, từ đó gây ra các triệu chứng như:

• Mất hoặc yếu khả năng vận động.
• Tê bì, đau, rối loạn cảm giác.
• Giảm trí nhớ, lú lẫn, khó tập trung.
• Các cơn co giật, rối loạn vận động bất thường.
• Đau đầu dữ dội kéo dài.

Điểm đặc trưng là hầu hết bệnh nhân thần kinh đều ý thức được tình trạng bất thường của mình, khác với bệnh nhân tâm thần thường không nhận ra họ đang mắc bệnh.

2. Phân loại các bệnh thần kinh phổ biến

Trong số hàng trăm bệnh lý thần kinh đã được y học mô tả, dưới đây là những bệnh thường gặp và có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng:

2.1. Tai biến mạch máu não (Đột quỵ não)

Khái niệm: Là tình trạng dòng máu nuôi não bị gián đoạn đột ngột do tắc nghẽn mạch máu (nhồi máu não) hoặc do vỡ mạch máu (xuất huyết não).

Triệu chứng điển hình:

Méo miệng, liệt hoặc yếu nửa người.

• Nói ngọng, khó diễn đạt, mất khả năng giao tiếp.
• Đột ngột đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thăng bằng.

Nguy hiểm: Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới. Nếu không cấp cứu kịp thời trong "thời gian vàng" (3–4,5 giờ đầu), người bệnh dễ để lại di chứng nặng nề.

2.2. Bệnh Parkinson

Nguyên nhân: Do thoái hóa và mất dần các tế bào thần kinh sản xuất dopamine – chất dẫn truyền thần kinh kiểm soát vận động.

Triệu chứng chính:

• Run tay chân khi nghỉ ngơi.
• Cứng cơ, vận động chậm chạp.
• Dáng đi nhỏ bước, mất thăng bằng.
• Giảm biểu cảm trên khuôn mặt.

Đặc điểm: Bệnh thường khởi phát ở tuổi trung niên hoặc người cao tuổi, tiến triển chậm nhưng nặng dần theo thời gian.

2.3. Bệnh Alzheimer

Bản chất: Là dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất, liên quan đến sự thoái hóa và chết đi của tế bào thần kinh trong não.

Dấu hiệu lâm sàng:

• Giảm trí nhớ ngắn hạn, quên tên người thân, quên sự việc vừa xảy ra.
• Khó lập kế hoạch, mất khả năng tính toán.
• Thay đổi cảm xúc, dễ cáu gắt hoặc trầm cảm.
• Giai đoạn muộn: mất dần khả năng tự chăm sóc bản thân.

Ảnh hưởng: Bệnh tiến triển kéo dài, gây gánh nặng lớn cho gia đình và xã hội.

2.4. Bệnh đau nửa đầu (Migraine)

Nguyên nhân: Do rối loạn chức năng thần kinh mạch máu, kết hợp với yếu tố di truyền và môi trường.

Biểu hiện:

• Cơn đau đầu dữ dội, thường tập trung ở một bên đầu.
• Kèm theo buồn nôn, nôn, nhạy cảm ánh sáng và âm thanh.
• Cơn đau có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày.

Tác động: Dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng đau nửa đầu gây giảm sút năng suất lao động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

2.5. Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS)

Cơ chế bệnh sinh: Hệ miễn dịch tấn công nhầm lớp myelin – lớp vỏ bọc bảo vệ sợi thần kinh, làm chậm hoặc mất khả năng dẫn truyền tín hiệu.

Triệu chứng thường gặp:

• Tê liệt hoặc yếu chi.
• Rối loạn thị giác (nhìn mờ, song thị).
• Mất phối hợp vận động, khó giữ thăng bằng.
• Rối loạn ngôn ngữ, mệt mỏi kéo dài.
• Tiên lượng: Đây là bệnh mạn tính, tiến triển từng đợt, có thể gây tàn phế nặng nề nếu không kiểm soát tốt.

3. Cách phân biệt bệnh thần kinh và bệnh tâm thần

Do đều liên quan đến não bộ, nhiều người thường nhầm lẫn giữa hai nhóm bệnh này. Tuy nhiên, có những điểm khác biệt rõ ràng:

Có thể thấy, bệnh thần kinh gắn liền với tổn thương thực thể, trong khi bệnh tâm thần liên quan đến sự rối loạn chức năng tâm lý – hành vi. Việc phân biệt chính xác giúp bệnh nhân được đưa đến đúng chuyên khoa và có phác đồ điều trị hiệu quả.

4. Tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời

Các bệnh thần kinh thường tiến triển âm thầm nhưng để lại hậu quả nặng nề. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh có thể đối mặt với:

• Nguy cơ tàn phế vĩnh viễn sau tai biến mạch máu não.
• Giảm chất lượng cuộc sống do các cơn đau nửa đầu kéo dài.
• Sa sút trí tuệ, mất khả năng tự chăm sóc khi mắc Alzheimer.
• Run tay chân, mất thăng bằng khiến sinh hoạt hàng ngày khó khăn ở bệnh Parkinson.
• Tàn phế nặng do đa xơ cứng.

Chính vì vậy, việc nhận biết các triệu chứng bất thường và đi khám chuyên khoa thần kinh sớm là yếu tố quyết định để bảo vệ sức khỏe.

5. Kết luận

Bệnh thần kinh là nhóm bệnh lý có thể để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu rõ khái niệm bệnh thần kinh cũng như phân biệt đúng với bệnh tâm thần sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe thần kinh của bản thân và gia đình. Khi nhận thấy những biểu hiện bất thường, bạn nên đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và tư vấn kịp thời.